خارپشت در برابر روباه؛ كدام يك هستيد؟

هفته‌ي پيش پنج‌شنبه همان‌طور كه نوشته‌ بودم در كارگاه “روباه و خارپشت” رضا بهرامي عزيز شركت كردم. اول گزارش خود رضا را از اين كلاس اين‌جا بخوانيد. كارگاه رضا پر بود از ايده‌هاي جذاب و طرح و رنگ‌ها و موسيقي‌هاي ميخ‌كوب‌كننده. سه ساعت و نيم كنار كلي آدم هنرمند نشستم و لذت بردم.

كارگاه رضا يك ايده‌ي مركزي داشت كه بخش‌هاي ديگر حول همين ايده‌ي به‌ظاهر ساده اما جذاب شكل مي‌گرفتند: يه ضرب‌المثل قديمي هست كه مي‌گه: “روباه تعداد زيادي ايده‌ي كوچك دارد؛ خارپشت يك ايده‌ي بزرگ!”

ماجرا از اين قرار است كه روباه‌ هميشه و همه جا با شرايط محيطي مختلفي روبرو است كه بايد در آن‌ها دوام بياورد: از خطر شكار شدن توسط انسان و ساير حيوانات گرفته تا خطر عدم دسترسي به غذا. براي همين استراتژي بقا براي روباه آن‌قدر متنوع است كه در هر لحظه مجبور است كاملا به‌صورت اقتضايي براي زنده ماندن تصميم بگيرد! در مقابل، خارپشت به‌دليل ابزار دفاعي كه دارد تنها يك ايده‌ي ساده اما مؤثر براي بقا دارد: هر وقت بهش حمله شد، سريع خودش را در حصار خارهاي‌ش پنهان مي‌كند.

اين دو حيوان به دليل اين تقابل استراتژي‌هاي بقاي‌شان تبديل شده‌اند به استعاره‌اي براي مقايسه‌ي آدم‌هاي خلاق با آدم‌هاي متخصص (البته متخصص‌هاي تك‌جنبه‌اي مثل فاميل دور!) رضا اشاره‌اي حذاب داشت به اين‌كه روباه در دنياي امروز نماد طراح و تفكر طراحي است و خارپشت نماد هنرمند يا آرتيست. مثال‌هاي دنياي واقعي‌ش هم جورجو موراندي خارپشت در برابر پابلو پيكاسو روباه هستند (كارهاي اين دو نفر را در گوگل جستجو كنيد تا تفاوت را متوجه شويد.)

نكته‌ي بعدي تفاوت ذهني خارپشت‌ها با روباه‌ها بود: خارپشت‌ها دنيا را ساده و عميق مي‌بينند، نگاه سيتماتيك دارند، مسيرهاي مشخصي را طي مي‌كنند، ايده‌هاي تكراري دارند و از يك تئوري پيروي مي‌كنند. منتها إليه همه‌ي اين‌ ويژگي‌ها مي‌شود روباهي كه دنياي را بسيار پيچيده مي‌بيند و براي اين دنيا ايده‌هاي بسيار متنوعي دارد.

ديگر مباحث كارگاه هم اين‌ها بودند: بررسي نمودهاي تفكر روباهي (!) در برابر تفكر خارپشتي، فرايند و ايده‌هاي كلي تفكر طراحي به‌عنوان فرايند خلاقيت ذهني روباه‌ها و ديدن نمونه‌هايي بسيار بسيار جذاب از هر كدام از اين ايده‌ها.

واقعن از كارگاه رضا لذت بردم و چيز ياد گرفتم. رضا قرار است اين كارگاه را سال آينده باز تكرار كند. پيشنهاد مي‌كنم چه هنرمند هستيد و چه نه، در اين كلاس شركت كنيد تا ايده‌هايي براي به‌تر زيستن به‌دست بياوريد و از آن‌ مهم‌تر، چارچوب ذهني خودتان را به‌تر بشناسيد.

پ.ن.1. از ديدن دو نفر از خوانندگان محترم گزاره‌ها سر كلاس و شنيدن اين‌كه با خواندن پست معرفي كارگاه در گزاره‌ها تصميم گرفتند به كلاس بيايند، بسيار هيجان‌زده شدم! از لطف اين دو دوست قبلا ناديده، ممنون‌م. ضمنا از ديدار فؤاد خاك‌نژاد عزيز هم بسيار مشعوف شدم.

پ.ن.2. از همه‌ي دوستاني كه در نظرسنجی درباره‌ی موضوعات نوشته‌های سال آینده‌ی گزاره‌ها شركت كردند سپاس‌گزاري مي‌كنم و باز هم از دوستان خواننده‌ي گزاره‌ها خواهش مي‌كنم كه با شركت در اين نظرسنجي من را براي طراحي مطالب سال آينده‌ي گزاره‌ها ياري بدهند.

پ.ن.3. منتظر عيدي گزاره‌ها همين ام‌شب ـ يعني چهارشنبه 24 اسفند ـ باشيد!